Don Kitchenbrand: Rangers Secret Catholic

Rangers is lange tijd erg berucht geweest om haar weigering om katholieken een contract te geven. Dat embargo eindigde met een knal in 1989, op het moment dat ex-Celtic speler Mo Johnston door Greame Souness werd gecontracteerd. Johnston was niet alleen een ex-speler van The Bhoys, maar ook een fan van de gehate vijand en wilde daar terugkeren. Hij koos echter op het laatst voor het geld bij Rangers. Bij Celtic waren ze kwaad, maar bij Rangers waren ze ziedend. Verschillende fans van Rangers gingen naar Ibrox om sjaals te verbranden en seizoenkaarten te verscheuren. In de week erop stond er echter een verhaal in de Daily Record dat verschillende Gers letterlijk ziek maakte. Met chocoladeletters stond er op de voorpagina “I Was Rangers Secret Catholic“. Een van de befaamde spitsen uit het verleden – Don Kitchenbrand – bleek namelijk katholiek te zijn. Het was een zwarte week voor het blauwe gedeelte van Glasgow.

Alles op zijn tijd, dus voordat ik verder ga met Don Kitchenbrand moeten we even terug naar het waarom van het weigeren van katholieken bij Rangers. Een veel gemaakte vergissing is namelijk dat Rangers een protestantse club zou zijn, maar dat waren ze totaal niet bij de oprichting. De oprichters waren wel protestanten, maar iedereen was welkom in de begintijd. Het was een non-seculaire vereniging in de eerste veertig jaren van haar bestaan. Vanaf oprichtingsjaar 1873 tot aan WO I hebben er tientallen katholieken onder contract gestaan. Het eerste stadion van de club – Fleshers’ Haugh – lag in het park Glasgow Green in het oosten van de stad. En in het oosten van Glasgow woonden de meeste katholieken van de stad. Vandaar dat het logisch was dat er redelijk wat Ierse immigranten gingen spelen bij de club. Pas in 1899 verhuisde de club naar het westen van de stad. De havenwijk Govan om precies te zijn. Toch bleven er katholieken komen bij de club, want die waren er ook in Govan. Die deden namelijk de smerigste en laagstbetaalde baantjes in de haven.

In 1912 veranderde er veel in Govan. De grote scheepsrederij Harland & Wolff uit Belfast opende in dat jaar ook een vestiging in de wijk. Dat niet alleen, er kwamen ook een heleboel arbeidskrachten over vanuit Belfast om in Glasgow te gaan werken en wonen. Het Noord-Ierse conflict sloeg daarmee over naar de Clydeside en werd nog erger toen het zuiden van Ierland in 1921 onafhankelijk werd. Katholieken werden erger dan ooit gediscrimineerd door de komst van deze protestantse Ulstermen. ‘No Irish need apply’, hing er op de deur van vele scheepswerven. Rangers speelde goed in op dit anti-katholieke sentiment. Ze zagen een groot potentieel in de nieuwelingen en die wilden natuurlijk geen katholieken aanmoedigen. De haat tegen de paapsen zat namelijk erg diep bij de Noord-Ierse protestanten. Vanaf die tijd werd er geen katholiek meer aangetrokken, dit tot tevredenheid van de Noord-Ieren die massaal Rangers gingen steunen.

Het ging zelfs zo ver dat ook spelers met een katholieke vrouw niet welkom waren of – als er pas later werd achter gekomen – werden weggepest. Het bekendste voorbeeld hiervan is Alex Ferguson. De huidige manager van Man United (geboren en getogen in Govan) was een groot fan van Rangers, maar had een katholieke vrouw. Genoeg reden voor de fanatiekste fans van Rangers om hem het leven zuur te maken. Zo kreeg hij in 1969 de schuld van de verloren Cup Final tegen Celtic en werd hij uitgejoeld door de fans en door de club in het tweede gestopt. Uiteindelijk vertrok hij gedesillusioneerd en zwoer hij nooit manager te worden bij Rangers. Als manager van Aberdeen maakt hij het leven van veel fans van The Gers heel zuur door het team regelmatig van prijzen te houden.

Het cordon sanitaire werkte goed. Er kwam geen katholiek meer binnen. Per ongeluk werd nog een speler aangetrokken die een katholieke vader had, maar zonder te spelen werd die weer afgevoerd. Eenmaal werd er echter niet goed genoeg gegraven. Donald Basil Kitchenbrand werd op 13 augustus 1933 geboren in Boksburg, een rijke voorstad van Johannesburg. Ondanks dat Don een echte Afrikaander was ging zijn voorkeur niet uit naar “blanke” sporten als rugby en cricket, maar voetbal. En dat terwijl Kitchenbrand een echte rugbypostuur had. Het was een boom van een kerel met een enorme stierennek. Sowieso viel de familie Kichenbrand wat uit de toon bij de rest, want ze waren katholiek en terwijl zowat iedere Afrikaander protestants was. Een katholieke Afrikaander. Het was een ding waar de Rangers scout totaal geen rekening mee had gehouden, toen hij in 1955 op scoutingstrip was in Zuid-Afrika. Die ging er namelijk van uit dat alle blanke Zuid-Afrikanen proddies waren.

De reden van de scoutingstrip door Rangers in Zuid-Afrika was Johnny Hubbard. Deze speler had vanaf 1949 veel indruk gemaakt in het blauw. Hubbard zou uiteindelijk tot 1959 onder contract blijven staan bij de Gers en is tot op vandaag de dag de enige buitenlander die een hattrick maakte tijdens een Old Firm. De linksbuiten zou uiteindelijk 106 goals maken in 238 wedstrijden en is tot op de dag van vandaag een legende in het blauwe deel van Glasgow. Doordat deze Hubbard het zo goed deed, ging Rangers op zoek naar een tweede Zuid-Afrikaanse ster. Buiten het feit dat Hubbard populair was bij de fans, was er ook veel sympathie voor Zuid-Afrika onder de fans van Rangers. Veel Ulstermen konden zich sterk identificeren met de blanke bevolking daar, die met deze problemen te kampen had als zij in Noord-Ierland. Net zoals er onder Rangers-fans ook altijd veel sympathie is geweest met Israël en de Spaanse regering.

De club was natuurlijk niet gek en wist dat als ze een Zuid-Afrikaan zouden aantrekken er daardoor extra fans binnen zouden komen. Het moest echter wel een goede speler zijn, want sportief had Rangers problemen. De twee jaren ervoor waren ze respectievelijk derde en vierde geworden. Extra pijnlijk was dat ze niet alleen achter Celtic waren geëindigd, maar ook achter Partick Thistle, de kleinere broer uit Glasgow. The Gers als derde ploeg van de stad, dat kon natuurlijk niet. Achterin zat het wel goed, maar er werd amper gescoord. Er was dus een doelpuntenmaker nodig en de scout vond die bij Boksburg FC. Een beer van een spits met de naam Don Kitchenbrand. Een paar dagen later was alles in kannen en kruiken en was Kitchenbrand op weg naar Glasgow waar hij al snel de bijnaam “The Rhino” zou krijgen. In West-Glasgow waren ze namelijk dol op de spits.

Kitchenbrand maakte meteen indruk. Hij bleek het ontbrekende puzzelstukje te zijn. Technisch was hij geen wonder, maar door zijn postuur, inzet en sportiviteit werd hij al snel een publiekslieveling. “The Rhino” had het uitstekend naar zijn zin in Glasgow. Een carrière in een van de Britse competities, dat was waar iedereen van droomde in Zuid-Afrika. In die jaren was er weinig verschil tussen de hoogste divisies in Schotland en Engeland. Rangers was zelfs de populairste club in Zuid-Afrika vanwege Hubbard en het protestantisme. De regen en kou deerden hem weinig. Het enige dat hem dwars zat was dat hij zijn religie moest verzwijgen. Niemand bij de club wist dat hij katholiek was en dat moest ook geheim blijven, wilde hij bij Rangers blijven spelen. Om de schijn niet tegen te krijgen werd hij zelfs lid van de protestantse freemasons.

Op het veld ging het ondertussen erg goed met Kitchenbrand. Hij was de eerste Ranger die vijf doelpunten maakte in één wedstrijd. Queen of the South was de pechvogel. “The Rhino” trok hiermee veel aandacht, want doordat het de eerste Schotse wedstrijd was onder kunstlicht was er extra veel pers aanwezig. Met Kitchenbrand in de spits werd Rangers weer kampioen. De teller van Zuid-Afrikaan stopte pas bij 30 goals. “The Rhino” was ook een echte publiekslieveling geworden door zijn stijl en voorkomen. Met recht een topaankoop dus, maar toch moest hij weg na dat jaar. Het bestuur van Rangers was namelijk ter ore gekomen dat de Schotse vriendin van Kitchenbrand katholiek was en dat kon absoluut niet. Dat de neushoorn zelf ook paaps was is tot aan 1989 nooit bekend geworden bij de bestuurders. Toch was het geloof van zijn vrouw genoeg reden om de succesvolle spits weg te sturen.

Nadien werden spelers nog beter gescreend op het feit of ze katholieke roots hadden of een relatie met een katholieke vrouw hadden. Die extreme angst voor de kerk van Rome heeft er onder meer voor gezorgd dat drie van de beste protestantse spelers van Schotland – Kenny Dalglish (100 interlands), Jim Leighton (91 interlands) en Danny McGrain (62 interlands) – nooit bij Rangers kwamen. Men was namelijk bang dat het toch stiekem katholieken waren, want hun achternamen deden dat vermoeden. Het ironische is dat Dalglish en McGrain in hun jeugd zelfs fan waren van Rangers. Dalglish liep zelfs snel naar zijn slaapkamer om posters van Rangers er vanaf te scheuren, toen Jock Stein ineens aan de deur stond met een contractvoorstel.

Na het verplichte vertrek van The Rhino bij Rangers zocht hij zijn heil in Engeland, bij Sunderland. Een Sheffield Wednesday-fan herinnert zich Kitchenbrand nog goed: “I remember a player from the late fifties called Don Kitchenbrand. It was Sunderland who signed this rugged crew cut giant where he had been knocking in goals left, right and centre, and he was going to face Wednesday in a night match. The only thing I remember of the match is Wednesday’s centre half kicking Kitchenbrand up into the air and dumping him unceremoniously head first on the red shale track from where we stood, giving him the worst case of gravel rash I’ve ever seen on both arms and legs. Then wonder of wonders Kitchenbrand jumps up, dusts himself down and runs onto the field to await the resulting corner, no bleating, no arguing with the ref and no magic sponge, WHAT A MAN. Me and my mate looked at each other in amazement, gravel rash to us schoolboys was the worst thing that could happen to you, even worse than the Indian burn and Kitchenbrand just carries on. How I long for the days when football was a mans game, not a game for prima donna’s and nancie boys.“

Het seizoen 1958/1959 was het beste voor Kitchenbrand. Hij maakte daarin niet alleen indruk door zijn sportieve spel, maar ook door zijn 28 goals in competitie en beker. De fans van Sunderland hadden geen interesse in de religie van “The Rhino” en droegen hem op handen. Na zijn jaren bij Sunderland ging Kitchenbrand weer terug naar Zuid-Afrika, om daar voor Johannesburg Wanderers te gaan spelen. Daarnaast werkte hij in een hotel als gastheer. Toch was dat ene seizoen bij Rangers niet het enige jaar dat Kitchenbrand in Schotland speelde. In 1962 deed Forfar Athletic namelijk een beroep op “The Rhino”. Na lang aandringen wilde Kitchenbrand nog wel een keer de voetbalschoenen aantrekken. Hij speelde uiteindelijk acht wedstrijden voor The Loons en maakte daarin nog zeven goals. Knap, want Forfar eindigde als een-na-laatste.

Daarna verdween hij compleet uit het voetbal en langzaamaan vervaagde ook de herinnering aan hem, tot dat beruchte interview in The Daily Record verscheen waarin hij toegaf katholiek te zijn. Het sloeg in als een bom. Van WO I tot aan Mo Johnston in 1989 zou hij de enige katholieke basisspeler van Rangers zijn. Kitchenbrand kwam een paar jaar geleden weer in het nieuws, omdat hij zijn achterneefje Roland Reid van Zuid-Afrikaan liet naturaliseren tot Schot en rugbyinternational werd. Die gaf aan zeker iets met Schotland te hebben en kwam met het verhaal van zijn oudoom Kitchenbrand op de proppen. “The Rhino” zal nooit vergeten worden. Niet alleen door zijn vijf goals in één wedstrijd en door dat ene briljant seizoen, waarin hij Rangers zowat eigenhandig kampioen maakte. Toch zijn dat niet de dingen die men als eerste herinnert als het over de Zuid-Afrikaan gaat, want hij is en blijft die katholiek die stiekem voor Rangers speelde.